Bank Run piyasalarda görmek istenmeyecek durumlardan birisidir. Türkçe karşılığı ile banka yığılması veya bankadan kaçış anlamına gelmektedir. Bank run kısaca bankanın müşterilerinin çoğunun bir anda tüm paralarını çekmesi durumudur. Peki bu durum neden bu kadar büyük sorun oluşturur? Bank run nedir ve neden oluşur? Sonuçlarında ne olur?

Bank Run Nedir?

Bank Run müşterilerin toplu olarak paralarını bankadan çekmesi durumudur. Bir bankanın müşterilerinin büyük bir çoğunluğu mevduat hesaplarındaki parayı çekerse bu durumda banka zora girer. Bu durumda Bank run veya Türkçe karşılığı ile bankadan kaçış, banka yığılması olarak adlandırılır. Bu durumun ortaya çıkmasının birçok sebebi olabilir. Bunlar ekonomik sebepler, banka özelindeki sebepler ve ülkenin genel durumu ile ilgili olabilir.

Bank Run Bankayı Neden Etkiler?

Eğer müşteriler bankadaki tüm varlıklarını hızlı bir şekilde bankadan çekerse, bankanın elinde peşin parası kalmayacaktır. Tamamen para ile işlerini yapan bir kuruluşta para kalmaması da bankayı ciddi zarara sokacak hatta bankadan kaçısın büyüklüğüne göre bankanın iflasına bile neden olacaktır. Bir bankanın iflas etmesi de domino etkisi yaratacak ve hem ekonomiyi hem de diğer bankalara ağır şekilde etkileyecektir.

Bank Runun Sebepleri Nelerdir?

Bank Run’un birçok sebebi olabilir. Yukarıda da belirtiğimiz gibi bu sebepler banka özelindeki sebepler, genel ekonomik durum, ülke ekonomisine olan güven olabilir. Sebepler arasında;

• İnsanların ülke ekonomisine güven duymaması sonucu paralarını peşin olarak saklamak veya fiziki altın gibi yöntemler ile saklamak istemesi,

• Sermaye kontrolü geleceği konusunda yaşanan endişeler,

• Banka özelinde yaşanan ekonomik bir problem (Örneğin verdiği milyar dolarlık seviyesinde bir krediyi geri alamaması),

• Bankadaki teknik sorunlarla kaynaklı bir sebepten ötürü uzun süre işlem yapılamaması ve sonrasında sistem gelse bile bankaya olan güvenin azalması,

Temel olarak Bank Run sebepleri olarak sıralanabilir. Banka özelinde yaşanan sebepler en çok tabii ki yaşandığı bankayı ilgilendirir, ülke ekonomisi ve ülkeye olan güven kaynaklı sorunlar ise bütün bankaları vurur. Bank Run'ın bunlar gibi birçok sebebi olabilir. Ama işin sonucunda bankada parası olan müşterilerin birden tüm paralarını çekmesi, bankanın elinde nakit paranın hızla azalması vardır.

Bank Run Sonuçları Nelerdir?

Sonuçları tabii ki olayın büyüklüğüne göre değişir. Örneğin bir banka özel bir şirkete milyar dolarlık bir kredi verdi diyelim. Krediyi alan şirket de iflas etti ve krediyi ödemeyeceğini açıkladı. Bu durumda da bankanın müşterileri korktu ve bankada yaşanabilecek sorunlardan ötürü tüm paralarını hızla çekmeye başladı. Bu durumda bu sorunu yaşayan banka hızla nakit kaybedecektir.

Belli bir süreden sonra bir bankayı çeviren temel araçlarından biri olan kredi veremez duruma gelecektir. Bu da bankanın hızla zarar etmesine ve sonunda batmasına neden olacaktır. Bu durumda tabii ki en büyük zararı bu sorunu yaşayan banka görecektir. Bunun yanında ülkedeki ekonomide de, diğer bankalarda da bunun etkileri altında kalacaktır. Diğer bankalarda bu durumdan olumsuz etkilenecek batmasalar bile ciddi bir şekilde zarar etme ihtimali doğacaktır.

Bunun yanında bir de sermaye kontrolü gibi bir durum karşısında tüm insanların tüm bankalardan kaçması durumu oluşabilir. Bir ülkede de bir ekonomide de istenecek son durum budur. Hızla bankalardaki para çekilmeye başlanınca bankalar tamamen durma noktasına gelir ve hızla iflaslar başlar.

Ülke ekonomisine olan güven zaten sermaye kontrolü noktasına gelindiyse azalmıştır, bir de bu durumun olması tamamen güveni sıfırlar. Yabancı yatırımcı diye bir şey ülkeye kesinlikle adım atmaz. Parasını çekmeyen müşteriler de bu durumdan etkilenecektir. Banaklarda parası olanlar paralarına ulaşamaz duruma gelecektir. Tabii ki bu durumun yaşanması için büyük bir çöküşün gerçekleşmesi gerçek anlamda bir bankadan kaçış olması gerekmektedir.

Bank Run yaşanması, hem bankalara olan hem de ülke ekonomisine olan güveni azaltacaktır. Böyle bir durumda piyasalarda yangın yeri olacaktır. Borsalarda satış bankacılık hisseleri öncülüğünde başlar. Döviz kuru yükselir ve insanlar paralarını yurt dışını çıkarmanın yollarını arayabilir. Ekonomik kriz ortamına girilmesine neden olabilecek Bank Run olayı 2022'de resesyon söylentilerinin arttığı bu dönemde gündeme gelmiştir. Ancak şu an bu durumu destekler bir gelişme yoktur.

Bank Run'a Karşı Müşteri Olarak Neler Yapılabilir?

Öncelikle şunu belirtelim. Türk Bankaları dünyanın en güvenilir bankaları içerisinde yer alıyor. 2001 sonrasında kurulan sistem bankaların çok daha güvenilir, yüksek sermayeli bir şekilde hizmet vermesini sağladı. Bu nedenle bankacılık sistemi son derece iyi çalışıyor ve oldukça güvenilir. Zaten bankaların karı da ciddi oranda artmakta. Yine de insanlar bazı durumlarda en kötüyü düşünüp, bu en kötü duruma karşı önlem almak isterler. Bu durumda Bank Run olayına karşı neler yapabileceğini de düşünmektedir. Bank Run'dan müşteri olarak en az zararı görmek için;

• Kesinlikle tek bir bankada paranızı bırakmayın. Paranızı banka özelinde yaşanacak sorunlara karşı korumak içi en az iki bankaya bölün. Bunun yanında mutlaka peşin bir miktarı da evinizde veya yanınızda bulundurun. Böyle bir sorun olması durumunda tabii ki sağlanan sigortalar sayesinde bankadaki paranızı bir şekilde geri alırsınız. Fakat bu paraların verilmesi uzun sürebilir. Bu nedenle bu süre boyunca size yetecek kadar bir meblağı peşin olarak bulundurmanızda fayda var. Tabii ki bunun en kötü duruma önlem olduğu da unutulmamalıdır. Bu durumun yaşanması çok zordur.

• Altın gibi fiziki yatırım araçlarında yatırımınızın bulunması sizi bu durumdan en çok koruyacak önlemlerden biridir. Böyle bir durum yaşanması paranın değerini de olumsuz etkileyeceğinden döviz ve altın da değer kazanacaktır. Bu nedenle elinizde peşin olarak döviz bulunması veya fiziki altınınız olması sizi az da olsa koruyacaktır.

• Bankalarda bulunan paranızın 200.000 TL'ye kadar olan tutarı devlet garantsi kapsamındadır. Yani banka batsa bile 200 bin TL'ye kadar paranız devetin güvencesi altındadır. Bu durumda tek bir banka kullanmak yerine eğer yüksek meblağ yatırımlarınızı tutacaksanız bunu farklı bankalara bölebilirsiniz.