Son günlerin en çok konuşulan finansal terimlerinden bir tanesi resesyon. Ülkemizde enflasyon oranlarının aşırı yükselmes nedeniyle enflasyon kelimesinin kullanılmasına alışmıştık. Ancak resesyon yıllar sonra yeniden hayatımızda yer edinmeye başlıyor gibi görünüyor. Türkiye'de resesyon tehlikesi görünmüyor olsa da, ABD ve Avrupa ekonomilerinde resesyon olasığı giderek artıyor. Peki nedir bu resesyon? Ülkelerde resesyon neden yaşanır, resesyonun nedenleri nelerdir? Ülkelerde veya küresel anlamda bir resesyonun sonuçları ne olur?
Resesyon Ne Demek?
Resesyon reel gayri safi olan bir alanda yurt içi hasılatın en az iki yıllık çeyrek bir periyotta negatif büyüme göstermesi olayı olarak tanımlanabilir. Resesyon ekonomi içinde durgunluk olarak da tanımlanabilir. Yani ekonomik açıdan bir daralma yaşandığı zaman ya da her hangi bir kriz durumu ortaya çıktığı zaman burada resesyon durumundan bahsedilebilir.
Bazı dönemler için ekonomik faaliyetlerde çeşitli duraksamalar yaşanır. Tam olarak böyle bir duraksama yaşandığı zaman bunun sonucunda resesyon da kendini gösterir. Bu gibi dönemlerde toplam üretim miktarında diğer yıllara oranla azalma meydana gelir. İşsizliğin artması ve milli gelirde ise gerileme görülür. Bunun uzun vadeli, orta vadeli veya kısa vadeli olanları vardır. Burada ülkelerin öncelikle bir resesyon içerisinde olduğu kabul etmeleri önemlidir.
Son dönemde 2022 ikinci çeyreği itibariyle ABD GSYİH eksi büyüme kaydedince yani ABD ekonomisi daralınca resesyona teknik olarak girmiş oldu. Ancak Fed yetkilileri ve ülke yönetimindeki isimler bunun bir resesyon olmadığını ifade ettiler. Enflasyonla mücadele kapsamında daha da sıkı para politikası uygulayacağını ifade eden FOMC yetkililerinin resesyon oluşumuna duyarsız kalmalarının ilerleyen dönemlerde sonuçlarını hep beraber takip ediyor olacağız. ABD'de oluşan resesyonun uzun süreli mi kısa süreli mi olacağı net değil. Tabi bunun küresele yayılıp yayılmayacağı da artı bir tartışma konusu. Çünkü Rusya'dan gaz akışı giderek azalan AB'de de bir resesyon olasılığından bahsediliyor.
Kimi krizler daha kısa süreli görülür ve bunun etkisi daha az olur. Kimi krizler ise daha uzun vadeli olacak şekilde ortaya çıkar. Yani tamamen değişken bir durum burada söz konusu olur. Burada resesyona neden olan maddelerin devamlılığı ve alınan tedbirler resesyonun süresinin uzun mu kısa mı olacağını belirleyen temel faktör olacaktır. Sadece kısa vadeli de olsa uzun vadeli de olsa bu tür durumlar için her zaman resesyon yaşanması mümkündür. Çünkü resesyon yaşanan ülkede ekonomik değişim ölçeği oluşmaya başlar.
Resesyon Neden Yaşanır? Resesyonun Nedenleri Nelerdir?
Resesyon bir ülkedeki ekonomik gerileme ya da ekonomik durgunluk olarak tasvir edilebilir. Resesyon sonucunda ekonomik açıdan bir takım değişkenlikler de ortaya çıkar. Ayrıca resesyon yaşandığı bir dönemde sadece ekonomik alan değil piyasalar için de bir takım değişkenlikler ve durgunluklar kendini göstermeye başlar. Bunun sonucunda ülke ekonomik bir kriz tablosu ile karşı karşıya kalabilir. Burada bir ülkeye ait olan ekonomik tablo kendini göstermeye başlar. Gelişmekte olan ülkelerde bir resesyon yaşanması halinde o ülkenin para birim,nde sert eğer kayıpları görülebilir. Döviz kurları o ülke para birimine deer kazanır ve alım gücünün daha da düşmesine neden olur.
Resesyon dönemi çoğu zaman riskli bir tablo olarak görülür. Bu tür durumlar için uzmanlar da genellikle aynı görüşü savunur. Ancak bunun sonucunda alınan kimi önlemler ile bu tür durumları bir süreliğine askıya alma durumu söz konusu olabilir. Ancak alınacak her bir önlem belli bir hamleyi de ortaya koyar. Bu yüzden dikkatli hamleler yapmak piyasa değişimi için önem taşır. Eğer resesyon döneminde çok riskli bir hamle yapılırsa bunun sonucunda piyasada daha büyük bir kriz ortaya çıkabilir. Bu tür krizlerin dengede kalması ve büyümemesi için alınacak olan önlemlerin de içeriği önem taşır. Bu kapsamda uzmanlar yardımı ile bir takım önlem alma safhasına geçiş yapılabilir. Ancak alınacak önlem ne olursa olsun kriz büyükse eğer bunun sonucunda bir iyileşme olmayabilir. Burada önemli olan şey akıllı hamleler ile krizin daha büyük bir boyuta ulaşmasına engel olmaktır. Böylece piyasa durgunlaşıncaya kadar kriz dengede tutulabilir.
Resesyonun Sonuçları Nelerdir?
Resesyonun en büyük sonucu piyasada yaşattığı büyük dalgalanmalar ve ekonomik durgunluklar oluşturmasıdır. Resesyon bir ekonomik kriz ile ilgili olan durumu kapsar. Bu yüzden ortaya negatif bir tablo çıkar. Bu yüzden bir ülkede işsiz sayısında önemli bir artış yaşanır.
Ülkede halkın alım gücü git gide zayıflar. Üretim ve tüketim bir birini karşılayamaz bir boyuta ulaşır. Bu da üretim ve tüketim alanındaki büyük farklılığı doğurur. Bunun sonucunda dış ülkelere olan bağlılık artar. İçerde alım gücü zayıflar ve bunun sonucunda sermayede de azalma yaşanır. Dış borçlanma gibi bir takım yollara başvurulur. Dış borçlanma bir takım faiz dalgalanmasını da beraber getirebilir. Dışarıya olan bağlılık git gide daha çok artar.
Üretim ve tüketim dengesi bir birini doyuramaz bir yapıya dönüşür. Bunun sonucunda da ekonomik kriz büyümeye başlar. Bir takım önlemler alınarak ekonomik açıdan düzenlemeye gidilebilir. Ancak kriz büyükse eğer bu durum ekonomik krizin önüne kolayca geçemeyebilir. Özellikle iş sahasında büyük bir kriz yaşanır. Kurumların işçi alım güçlerinde zayıflama meydana gelebilir.
Resesyon yaşanan ülkelerin kredi risk primlerinde artış ta kaçınılmazdır. Bu nedenle bu ükelerin CDS primi yükselişe geçer. Kredi alma konusunda daha sıkıntı bir döneme görebilecek bu tarz resesyon yaşayan ülkeler için nakit para bulma sıkıntısı yaşanabilir. Tabi bu durum ABD veya Avrupa Birliği için geçerli değildir. Dhaa çok dışa bağımlı gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkeler için geçeridir.
Milli gelirde değişkenlik ortaya çıkabilir. Tüm bunlar ortaya çıkan resesyonun ne kadar derin olduğu ile ilgilidir. Eğer çok derin bir kriz değilse sonuç olarak negatif bir tutum yaşanması ortaya çıkmaz. Ancak çok derin bir resesyon durumu mevcutsa eğer kolaylıkla bunun üstesinden gelinmeyebilir. Bunun için belli bir süre ekonomik iyileşmeye ihtiyaç duyulur.
Resesyonun Borsalara, Kripto Paralara ve Piyasalara Olası Etkileri
Resesyon yaşandığı zaman bunun piyasa olan etkisi de vardır. Çünkü resesyon olayı ekonomi ile alakalı olan bir olaydır. Bu yüzden tüm finansal piyasaları da kapsayan bir durum burada ortaya çıkar. Döviz piyasalarında belli aralıklarla dalgalanmalar oluşur. Bu dalgalanmalar kimi zaman inişli kimi zamansa çıkışlı olarak yaşanır. Genel konuşmak gerekirse piyasalar için resesyon dönemleri çok da iyi dönemler olmayacaktır. Yani piyasalarda endişenin yüksek olduğu, dolayısı ile VIX endeksi ve diğer göstergelerin yükseldiği bir döneme giriş yapılmış olur. Bu da piyasalarda satış baskısınının artmasına neden olacaktır.
Piyasalar ve borsalar bu tür durumlardan anında etkilenen bir yapıya sahiptir. Özellikle piyasada değer değişimi söz konusu olur. Genel piyasa tablosuna bakıldığı zaman da bu durum anında ortaya çıkar. Piyasalarda oluşan dalgalanmalar kısa vadeli de olabilir uzun vadeli de olabilir. Bu durum sadece oluşan resesyon ile alakalı bir durumdur. Kimi zaman piyasaya çok fazla etkisi olmama durumu da söz konusu olabilir. Yani yaşanan resesyonun boyutuna göre piyasalar etkilenir.
Bahsettiğimiz üzere şu an ABD ekonomisi teknik anlamda resesyondadır. Buna karşın borsalarda yukarı yönlü hareketlerin devam ettiği bir ortam var. Bunun nedeni her ne kadar ABD ekonomisi resesyona teknik olarak girmiş olsa da, düşük işsizlik verileri, yeni açılan işler, tüketici harcamaları gibi veriler bir resesyon yaşandığını göstermemektedir. Resesyon beklentilerinin gerçek anlamda oluşmaması, piyasalarda da resesyon fiyatlamasını geciktirmektedir. ABD'de büyüme rakamlarının eksi gelmeye devam etmesi halinde piyasalarda da bir resesyon fiyatlaması olması kaçınılmaz olacaktır. Bu durumda hem kripto para piyasalarında hem de hisse senedi piyasalarında sert satışlar görülebilir. Aynı şekilde altın petrol, demir cevheri vb. emtia ürünleri de resesyondan olumsuz etkilenecek ve fiyatlarında düşüşler kaçınılmaz olabilecektir.