Borsada pek çok temel ve teknik kavramlar bulunmaktadır. Sermaye artırımları bedelli veya bedelsiz, temettü, öz sermaye, ödenmiş sermaye, piyasa değeri, rüçhan hakkı vs. gibi pek çok kavram vardır. Bu yazı içerisinde bedelli sermayenin ne olduğundan ne amaçla yapıldığından, hisse senedine ve yatırımcı psikolojisine etkisinden, rüçhan hakkı, rüçhan hakkının satılmaması durumundaki sıkıntılardan ve bedelli sermaye artırımının şirketin finansal kaynaklarına nasıl bir etki verdiğini gözlemek için bir örnekten bahsedilmiştir.
Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelli sermaye artırımı, borsada kendini halka arz etmiş bir şirketin ana sermayesine karşılık durumda olan hisse senetlerine ait bedellerin ödemesinin ardından kurul kararı ile şirket bünyesinde yeni hisse senedinin çıkartılması sonucunda sermaye arttırılmasıdır.
Bedelli Sermaye Neden ve Ne Amaçla Yapılır?
Bedelli sermaye artırımının temel amacı şirket sermayesini arttırmaktır. Bu işlem sırasında şirket kasasına ek bir gelir girer ve şirket için gerekli olan sermaye buradan kazanılır. Aynı zamanda bu işlem sonucu hisse senedinin fiyatı ve piyasa değeri değişir. Şirketlerin bedelli semraye artırımını yapma nedenleri birbirinden farklı olabilir. Hiç borcu olmayan bir şirket de bedelli sermaye artırım talebinde bulunabilir. Bu sermaye artırımının nedenleri yeni bir yatırım yapmak veya farklı bir varlık edinimi olabilir. Bunları bedeli sermaye artırımı başvurusunda kurumun dile getirmesi gerekmetedir.
Bedelli Sermaye Artırımının Hisse Fiyatına Etkisi
Bedelli sermaye artırımı ile yatırımcılar panik haline girebilir. Bu panik borsada ve yatırım araçlarında her zaman kayba sebebiyet verir. Nitekim Türkiye borsası da bedelli sermaye artırımları ile paniğe girer ve panikleyen yatırımcılar elindeki hisse senedini satar. Ancak bu kısa vadeli bir düşüştür. Sonuçta şirket sermaye artırımına giderek borçlarını kapayacak veya üretim yapacaktır. Buda ileriki süreçler için şirketi olumlu etkileyip değerinin artmasını sağlayacaktır.
Farklı şirketlerin bedelli sermaye artırımı süreçleri farklı fiyatlamalar aneden olabilir. Yatırımcısına güven sağlamış şirketler bedelli sermaye artırımı sonrasında yükselişe geçebilir. Ancak devalı bedelli sermaye artırımı yapmayı alışkanlık haline getirmiş şirketler ve yatırımcısının güvenini kaybetmi şirketler için genellikle bedelli sermaye artışı olumsuz fiyatlamalara neden olmaktadır.
Sermaye artırımlarının diğer bir çeşidi ise bedelsiz sermaye artırımıdır. Bedelsiz sermaye artırımlarının hisse senedi fiyatlarına etkileri genellikle oldukça olumlu olmaktadır. Hatta bu sebeple bedelsiz potansiyeli taşıyan hisse avcılığı yatırımcılar tarafından yapılmaktadır.
Bedelli Sermaye Artırımına Katılmak İçin Ödenmesi Gereken Tutar Ne Kadar?
Şirketin çıkaracağı yeni payı almak için gerekli olan ödeme tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanmaktadır.
Yeni Pay Bedeli = Hisse Adedi * Artırım Oranı * Yeni Pay Alma Fiyatı
Rüçhan Hakkı Nedir?
Bedelli sermaye artırımı sonucu şirketin ortaklarına yani yatırımcılara kendi payları oranında yeni hisse senedi verilir ve buna “rüçhan hakkı” denir. Şirketin ortakları bu hakkı dilediği gibi kullanabilirler. İsteyenler satabilirken istemeyenler satmazlar ve haklarını elinde tutarlar.
Rüçhan Hakkı Satılmasa Ne Olur?
Rüçhan hakkının satılmaması çoğu zaman pay sahipleri (yatırımcılar) için zarara neden olur. Çünkü hisse senedinin piyasa fiyatı, nominal ya da primli ihraç edilirse primli fiyatın altında olmadığı sürece zarara sebebiyet verir. Bunun için rüçhan hakkının satılması daha doğru bir karar olacaktır.
Örnek:
A şirketinin 100 milyon TL ödenmiş sermayesi ve 400 milyon öz sermayesi olsun. Piyasa değerinin ise 600 milyon TL olduğunu varsayalım. Buna göre A hissesinin fiyatı 600/100=6 TL olarak bulunuyor. A şirketi hisse başına 4 TL fiyattan %50 bedelli sermaye artırımına gidiyor. Buna göre şirketin ödenmiş sermayesi 150 milyon TL’ye ve öz sermayesi 400 + (4*50) = 600 milyona çıkar. 100 adet A hissesine sahip yatırımcı sermaye artırımına katılmak isterse, 100 TL karşılığında 50 adet daha hisse senedi alırsa toplamda 150 adet hisse senedi olacaktır. Böylelikle bu hissenin fiyatı (6*100 + 4*50) /150 = 5.333 TL ve piyasa değeri 800 milyon lira yapar. Dolayısıyla hissenin finansal değerleri artış göstererek değer kazanır.
Bedelli Sermaye Artırımı Süreci
Bedelli sermaye artırımına başvuru sürecinde öncelikle şirketler SPK’ya (Sermaye Piyasası Kurulu’na) başvuru yaparlar. Başvuru SPK kurulu tarafından incelenir, taslak ve izah nameler üzerine çalışmalar yapılır. Bedelli sermaye artırımının kabulü yalnızca Sermaye Piyasası Kurulunun takdirindedir. Onaylamanın ne kadar süreceği belirsizdir. Kesin bir gün vermek mümkün olamaz ancak süreç yaklaşık olarak bir ila dört ay arasında sonuçlanabilmektedir.
