Ekonomide herhangi bir dalgalanma veya düzen bozukluğu gibi bir durum oluşmaması halinde vatandaşların adını dahi duymadığı fakat merkez bankasının ülkelerin ekonomisine ufak bir dokunuş sebebiyle uygulamaya koyduğu bazı politikalar bulunmaktadır. Belirli aylar içerisinde herhangi bir gün bazı değişiklikler yapmak için bir kurul toplanır. Bu kurulun aldığı kararlar doğrultusunda fiyas istikrarının en doğru şekilde sağlanması amaçlanır. Bazı araçların yardımıyla hedefledikleri duruma ulaşmak içinçaba gösteren merkez bankaları, ilgili kurulun bir araya gelmesini sağlayarak yapılmış olan değişiklikleri kesin ve net bir dil ile açıklarlar. Bu açıklamanın öncesi ve sonrasında piyasanın ne tür hareketlenmeler içerisinde olduğu detaylı bir şekilde incelenir. Kurulda alınan kararlar birçok yatırımcıyı doğrudan etkilemektedir. Merkez Bankası’nın kararlarının neye yönelik olduğunu bilmek için uyguladığı para politikalarını öğrenmek oldukça önemlidir.
Para Politikası Nedir?
Ülke içerisinde aktif olarak ekonomiye müdahale edebilen Merkez Bankası’nın ekonomide dolaşımda olan paranın fiyatının ortaya koyulmasını sağlamak amaçlı uygulanan kararlara para politikası adı verilir. Merkez Bankası ise bu terimin tanımını şu şekilde yapıyor; “Ekonomik büyüme, istihdam artışı ve fiyat istikrarı gibi hedeflere ulaşabilmek için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemeye yönelik olarak alınan kararları ifade etmektedir.” Merkez Bankası tarafından yapılan bu tanım pek açıklayıcı değildir. Bunun nedeni ise merkez bankalarının sorumluluk sınırları içerisinde olan para politikaları, büyümeden enflasyona kadar geniş bir etki alanına sahiptir. Fiyat istikrarı sağlandıktan sonra yüksek enflasyon ve deflasyon gibi durumların önüne geçilmektedir.
Para Politikalarını Kim Belirler?
Türkiye’de para politikalarını belirlemek ve uygulamaya koymak adına yetkili olan tek kuruluş Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’dır. Bu kurum para politikalarını tamamen fiyat istikrarını yakalamak amacıyla kullanmaktadır. Para politikaları aracılığıyla fiyatlara yön veren merkez bankası, bu işleyişi sürdürmek için genelde kısa vadeli faiz oranlarını aktif olarak kullanmaktadır. Kısa vadeli faizler, merkez bankasının finansal kamu kurum ve kuruluşları ile yapılan işlemlerde kullandıkları orana denk gelmektedir. Eğer merkez bankası bu oranlarda herhangi bir değişiklik yaparsa finansal kuruluşlarda bu değişikliği doğrudan müşterilerine yansıtırlar.
Para Politikasının Amaçları Nelerdir?
Ülke ekonomisinde ekonomik hedeflere ulaşmak amacıyla uygulamaya koyulan para politikaları piyasaya para arzının merkez bankası yönetiminde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Bu uygulamanın temel hedefi fiyat istikrarını sağlamaktadır. Fiyat istikrarı ile birlikte enflasyon kontrol altına alınır.
Para Politikasının Temel Amaçlarını Sıralayacak Olursak;
1. Fiyat istikrarını sağlayarak enflasyonu kontrol altına almak,
2. Dış ödemeler dengesini sabit tutmak için döviz kurlarındaki değişimleri kontrol etmek,
3. İşsizliği ortadan kaldırmak ve ülke içindeki istihdamı üst seviyelere çıkarmak,
4. Faiz istikrarını sağlayarak yatırımcıların daha sağlıklı ortamlarda yatırım yapmasını sağlamak,
5. Ülke tarafından belirlenmiş ekonomik büyüme hedefine ulaşmak için çaba göstermek.
Para Politikası Araçları Nelerdir?
Merkez Bankası’nın en önemli amacı fiyat istikrarını sağlayarak ekonomik büyüme, tam istihdam ve ödemeler dengesi hedeflerine ulaşmaya yardımcı olmaktır. Merkez Bankası bu amaçları yerine getirmek için para politikası araçlarını uygulamaktadır. Bu araçların yardımıyla para arzına etki edilmektedir. Para Politikası Araçlarını yakından tanıyalım.
TCMB Faiz Oranları
Bankalar ve TCMB arasındaki borç alışverişinde etkili olan faizler düzenlenmektedir. Piyasada dolaşımda olan likiditeye bu şekilde etki edilir.
Açık Piyasa İşlemleri
Bu terimin en net açıklaması Merkez Bankası’nın devlet tahvili alım satımı yapmasıdır. Bu araç sayesinde piyasada dolaşımda olan paraya çok hızlı müdahale gerçekleştirilir.
Reeskont Oranları
Gerçek ve tüzel kişilerin bankalar tarafınca iskonto ettirilen vadesi yaklaşmış olan senetlerin merkez bankasına tekrardan iskonto ettirilmesidir.
Döviz İşlemleri
Ülke para biriminin diğer para birimlerine karşı değerini etkilemek amacıyla uygulanan döviz alım – satım işlemleridir.
Zorunlu Karşılıklar
Merkez bankası zorunlu tutulacak mevduat oranlarını belirlerler ve piyasadaki para arzını kontrol edebilir. Mesela zorunlu karşılık oranı artırılarak, para arzı kısılabilecektir.
