Son yıllarda birçok ülke tarafından kabul edilen veya tamamen yanlış görülen ama üzerinde tartışmalar hiç bitmeyen negatif faiz oranları, Türkiye için dahi tartışılır bir konu haline gelmeyi başardı. Bazı görüşler negatif faizin tamamen gereklilik olduğunu bazı görüşler ise yanlış bir hareket olduğunu savunurken, öncelikle negatif faiz nedir sorusu üzerinde durmak gerekiyor.

Negatif Faiz Nedir?

Dünya Bankası'nın demeçleri, IMF tarafından verilen rapor ve Amerika Merkez Bankası'nın uygulamaları gibi birçok haber ile birlikte negatif faiz nedir sorusu artık birçok kişi tarafından merak edilen bir konu olmaya başladı. Negatif faiz tarihte ilk defa 90'lı yıllar dönemlerinde Japonya tarafından uygulanmış bir politika olmak ile birlikte sonrasında birçok ülkede uygulanmış bir sistemdir. Özellikle İsviçre gibi para birimi çok yüksek değere ulaşan ülkelerde bir çözüm olarak dahi görülüyor.

Çok kısa bir ifade ile negatif faiz, bir ülkedeki merkez bankasının bankalar için uyguladığı faiz oranını negatif seviyeye düşünmesidir. Örneğin, bilindiği üzere Türkiye'de faiz oranları genellikle yüzde 10-15 veya üzeri civarlarda dolaşırken, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın bu değerleri sıfırın altına çekmesi negatif faiz anlamına gelecektir.

Normal koşullarda bir vatandaş, bir kurum veya bir işletme herhangi bir bankaya para yatırdığı zaman bu paradan dolayı bir faiz geliri elde eder. Bankalar tarafından da Merkez Bankası'na para yatırılır yani emanet edilir ve bu durumda Merkez Bankası bir faiz uygulaması düzenler. İşte bu faiz piyasadaki Merkez Bankası faiz oranı olarak bilinirken, bankalar pozitif faiz aldıklarında kişilere de pozitif faiz uygularken negatif faiz ile karşılaşırsa, banka Merkez Bankası'na yatırdığı miktarın üzerine faiz geliri almak yerine negatif faiz dolayısıyla her ay daha fazla para yatırmak zorunda kalır. 

Negatif Faiz Neler Sağlar? Avantajları Nelerdir?

Yakın tarihte IMF tarafından da yapılan açıklamalar ile birlikte negatif faizin gayet yanlış anlaşıldığını ve aslında bir ülke için enflasyon açısından avantaj oluşturduğunu, bu nedenle dünyada birçok ülke merkez bankasının elbet ilerleyen dönemlerde negatif faiz oranlarını değerlendirmek zorunda kalacağını belirten ifadeler kullanıldı.

Negatif faiz ile birlikte bankaların karları kötüleşmek yerine aslında daha fazla artış gösteriyor gibi bir ifade de yer alırken, örneğin Danimarka veya Japonya gibi ülkeler negatif faiz uygulamalarını çok uzun yıllardır kabul etmiş görünüyor. Uygulamanın avantajlarına bakıldığında, negatif faiz uygulaması ile birlikte bir ülkede merkez bankasına yatırılmış olan banka paraları sürekli bir şekilde değer kaybediyor. Bunun karşılığında bankalar daha fazla kredi vermek zorunda kalırken, sermaye sahipleri de tasarruf etmek yerine tüketim ve yatırıma yöneliyor.

Negatif faiz oranlarının sunulduğu ülkelerde yatırımcılara paraya kolay yoldan ulaşabilir. Hem yatırımcılar hem yeni işe başlayacaklar veya ev - araba satın alacaklar daha uygun faiz oranları ile rahatlıkla işlerini sürdürebilirler.

Yüksek faiz sunan ülkelerde ise, kredi çekerek ev-araç satın almak oldukça zor olmaktadır. Yine hem yerli hem de yabancı yatırımcılar yeni işlere yatırım yapmak yerine yüksek faiz oranlarını değerlendirme yoluna gidebilmektedir. Bu nedenle sıcak para ekonomisi ülkelerin çok tercih edeceği bir model olmamakla birlikte, zaman zaman gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkelerin uygulamak durumunda kaldıkları ekonomi modeli olmaktadır.

2021 Yılında Hangi Ülkelerde Negatif Faiz Uygulanıyor?

Bugün güncel olarak negatif faiz oranlarının uygulandığı ülkelere bakıldığında Türkiye'de güncel faiz oranı %19 olmakla birlikte negatif faiz Türkiye için uzak bir ihtimal olarak görülebilir. Aslında dünyada onlarca farklı ülkede negatif faiz uygulaması yer almamakla birlikte faizin düşük olduğu ülkelere bakıldığında;

• Çin %4,35
• Hindistan %4,0
• Amerika ve Almanya %0,0 faiz uyguluyor.

Negatif faiz oranları özellikle Japonya, Danimarka ve İsviçre gibi yüksek para değerine sahip ülkelerde görülürken,

• Japonya'da %-0,10
• İsviçre'de %-0.75
• Danimarka’da %-0,60 faiz oranı yer alıyor. 

2021 Dünyanın En Yüksek Faiz Veren Ülkeleri

Avrupa ülkelerinde faiz oranları sıfır seviyesinde bulunuyor. Avrupa Merkez Bankası zaman zaman negatif faizi tartışmaktadır ancak şu an için 0 seviyesinde faiz oranı sunulmaktadır. Yine ABD Merkez Bankası FED tarafından sunulan faiz oranı 0-0,25 seviyesindedir.. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde faiz oranları sıfırın altında veya sıfıra yakın iken bazı ülkelerde ise hala yüksek faiz oranları bulunmaktadır. Şunu belirtmek gerekir ki hiç bir ülke isteyerek yüksek faiz sunmamaktadır. Çünkü faiz oranlarının arttığı ülkelerde yatırımlar azalır, Türkiye'de de bu konu sıklıkla tartışılmaktadır. Türkiye şu an için dünyada en yüksek faiz sunan ülkeler arasında 7. sırada yer alıyor. 

Enflasyonla ve döviz kuru ile mücadelede önemli bir silah olan faiz oranları merkez bankası araçları arasındadır. Enflasyon oranlarının Türkiye'de yükselmesi ve döviz kurlarında yaşanan sıçramanın önüne geçmek için yapılan faiz artışları ile beraber Tükiye'de Mart 2021'de faiz oranları 200 baz puan artırılarak %19 seviysine çıkarıldı. Beklentinin üzerinde yapılan bu faiz artırımı sonrası TCMB Başkanı Naci Ağbal görevden alındı ve yerine Şahap Kavcıoğlu atandı. Sonrasında dolar kuru bir günde %15 yükseldi ve faiz oranlarının yeniden tartışılmaya başlandığı bir ortama girmiş olduk. Bu ortamda Türkiye'nin ve diğer ülkelerin sunduğu faiz oranlarını aşağıda tablo halinde paylaşıyoruz.