Üniversitelerin İktisat bölümünde okuyan ya da iktisat dersi almaya başlayan kullanıcıların sıklıkla duyduğu ifadelerden olan ikame mal hakkında açıklayıcı bir makale hazırladık. Bu yazımızda ikame mal nedir, örnek ikame mallar nelerdir gibi soruların cevaplarını açıklayacağız.

İkame Mal Ne Demek?

İngilizce karşılığı “Subsitute Goods” olarak ifade edilmektedir. İkame mal, bir ürün, bir malzeme veya bir eşyanın ihtiyaç duyulduğu zaman birbirinin yerine kullanılarak, aynı amaca hizmet etmesini sağlayan mallardır. Sözcük anlamı olarak ikame bir şeyi başka bir şeyin yerine koyma, yerine kullanma anlamına gelmektedir. İkame mallar ile ilgili yorum yapılacağı zaman tüketici tercihinin bu yorumu doğru orantılı olarak etkilediğini unutmamak gerekir.

 Bir ürünü kullanmak yerine ona ikame eden bir ürünü kullandığında yiyecekse veya içecekse tat farkının olması, iş malzemesi ise kalite farkının olması ve en önemlisi fiyat farkının çok olmasını hissederek tercihini değiştiriyorsa işte o zaman bu durum ikame mal sayılmayabiliyor. O yüzden ikame mal kavramına girecek örneklendirmelere yer verirken tüketicilerin tercihine dikkat etmek gerekiyor. Fakat birbirinin yerini tam olarak temsil edebilir haldelerse o zaman tam ikame mal olarak isimlendirilirler.

İkame Mal Örnekleri

İkame mala en iyi örnek koladır. Bu örnekte Coca-Cola ve Pepsi olarak 2 adet seçenek bulunuyor. Bir restorana gidip yemeğinizin yanına Pepsi istediğinizde garson yok dediğinde eğer ki Coca-Cola varsa oda olur diyorsanız işte bu bir ikame mal örneğidir. Pepsi ellerinde bulunmadığı için benzer fiyat, benzer tat ve benzer kalitede oldukları için ikame mal olarak Coca-Cola’yı tercih ediyorsunuz.

Başka canlı bir örnek olarak tavuk, kırmızı et ve balık örneğini vereceğim. Normalde baktığınızda bunlar birbirinden çok bağımsız olarak görülüyor. Fakat daha öncesinde yaşadığımız kuş gribi sonrasında tavuk satışlarındaki mükemmel düşüşle birlikte balık ve kırmızı et satışlarını tavan denecek fiyata ve satışa ulaştırmıştı. Bu örnekten anlayacağımız üzere insanlar gerekli protein veya et tüketimi ihtiyacını tavuk yerine farklı bir alternatif olarak kırmızı et veya balık ile ikame etmişlerdir.

Yine farklı bir örnek olan kahve üzerine konuşalım. Normal şartlarda kahve hazırlarken biraz yumuşatmak istediğinizce kahveyle birlikte sütte koyarsınız. Bu sayede kahvenin içimi yumuşamış olup koyacağınız süt oranına bakılarak damak tadınıza uygun bir içecek hazırlamış olursunuz. Fakat süt fiyatları arttığı için buna alternatif yani ikame olarak süt tozu ürünü tercih edilmeye başlanmıştır. Süt tozu, süte göre hem daha uygun fiyatlıyken hem de benzer lezzete sahip olup benzer görevi gerçekleştirdiği için insanlar süt tozunu ikame ettiler.

Başka bir örnek olarak damacana su ve şebeke suyunu gösterebiliriz. Örneğin evinizde şebeke suyu kullanan birisiniz. Aldığınız bir haberle suların 3 gün kesik olacağını öğrendiniz ne yaparsınız? Tabii ki markete gidip damana su alırsınız ki su ihtiyacınızı karşılayabilesiniz. Bu örnekte de şebeke suyu yerine içim lezzeti benzer diye damacana suyu ikame etmiş oldunuz.

Örneklerden de anlayacağınız üzere ikame mal alternatif olarak tercih edilen ürünlerdir. Bir ürünün fiyatı artarsa, kalitesi bozulursa veya ürünü almaya imkan bulunmazsa o zaman ikame olan ürünler tercih edilir. Piyasalarda çok konuşulan defter değeri ile alakalı bir makale hazırladık. Detaylar için defter değeri ne demek başlıklı sayfamıza göz atabilirsiniz.