Ekonomi ile iç içe olan kişilerinde bildiği gibi dünyada birçok farklı ekonomi türü mevcuttur. Her ekonomi kendi içerisinde gruplandırıldığında farklı özelliklere sahip olsa da bazı özellikler bakımından neredeyse aynı işleyişi sürdürüyorlar. Bu durumda ekonomi türlerini dört ana başlık altında sınıflandırabiliyoruz. Ekonomik sistemlere bakıldığında her ekonomi beklentiler bakımından aynı şeylere dayanmaktadır. Her ekonomide olduğu gibi bu ekonomilerde de güçlü ve zayıf yönler bulunuyor. Geleneksel Ekonom, Komuta Ekonomisi, Piyasa Ekonomisi ve Karma Ekonomi olarak dört ana başlık atında bu ekonomileri inceleyebiliriz.
Geleneksel Ekonomik Sistem Nedir?
Bu sistemde ekonomi tamamen gelenek ve göreneklere dayanmaktadır. Üretim bireylere odaklanarak uzmanlaşma ve iş bölümü arkaplana atılır. Aslında bu ekonomiyi en iyi anlatacak cümle; temel ve ilkel yapılanma olarak söylenebilir. Dünya üzerinde bulunan ekonomilerin çoğunluğu geleneksel ekonomi ile devamlılık gösteriyor. İkinci ve üçüncü dünya ülkeleri ise köy kesimlerinde tarım ve geleneksel ekonomik faaliyetlere dayalı bir şekilde devam ediyor. Bu ekonomiler haliyle kaynak kıtlığı sorunu ile karşı karşıya kalıyorlar. Bu sebeple geleneksel ekonomiler diğer 3 ekonomi türünün yaklaştığı üretim ve bolluk sınırını ulaşma imkanı bulamazlar. Buna rağmen kişiden kişiye değişen bir kural olarak ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilir olması atıl üretimin daha az olmasıyla beraber kirlilik oranı daha az olur.
Komuta Ekonomik Sistemi Nedir?
Bu ekonomik sistemi diğerlerinden ayıran en önemli özellik ekonominin tek kişinin elinde olmasıdır. Bu güç genel olarak devlettedir. Kominist ülkeler üretimi devletin elinde toplayarak planlamalardan tutun bir çok işleme kadar tamamı devlet tarafından yapılır. Bu ekonomiye genel olarak planlı ekonomide denilir.
Elinde birçok değerli maden bulunduran ekonomiler genel olarak komuta ekonomisine dönüşürler. Dönüşüm için gerekli olan adımların tümü devlet tarafından atılır. Merkezi kontrol ise altın ve petrole benzer birçok doğal kaynağı kapsar. Tarım ve buna benzer faaliyetler ise tamamen halka devredilmiştir. Bu ekonomide devlet elinde bulundurduğu gücü halkın yararına kullanırsa teorik olarak işlevsellik kazanabilir. Ama dışarıdan bakıldığında işin açık yüzünün böyle olmadığını göreceksiniz. Değişimlerine gelindiğinde ise komuta ekonomileri diğer ekonomi türlerine göre katı olduğu için değişimlere geç tepki verirler.
Piyasa Ekonomik Sistem Nedir?
Devletin piyasalara müdahalesini tamamen gereksiz gören ekonomik sisteme piyasa ekonomik sistemi denilir. Bu türde serbest piyasa ilkesi benimsenmiştir. Her ekonomi kendi kendini yönetir ve devletin ekonomiye müdahalesi mümkün değildir. Ekonomide yapılacak düzenlemeler ise talep dengesi aracılığı ile gerçekleşir. Teorik olarak bakıldığında en iyi işleyen ekonomi piyasa ekonomisidir. Bu ekonomiye dünya üzerinde en iyi şekilde uygulayan hiçbir ülkeyi göremezsiniz. Bunun en önemli sebebi nedir diye soracak olursanız diğer ekonomilerde devlet müdahalesinin son derece güçlü olmasıdır. Bu ekonomi devlete görünürde çok yüksek büyüme oranları vaadetsede bu rakamlara asla ulaşılamaz. Bu piyasada devlet ve ekonomi birbirinden tamamen ayrı bir şekilde işleyen iki yapı olarak bilinir.
Karma Ekonomik Sistem Nedir?
Ülkemiz tarafından aktif olarak kullanılan ekonomik sistem karma ekonomik sistemdir. Bu ekonomik sistemde piyasa ekonomisi ve komuta ekonomisi birbirine karıştırılmış bir şekilde uygulanır. Bir diğer adıyla “ikili ekonomi” olarakta bilinir. Her ne kadar serbest piyasa olarak gözükse de ekonominin bazı dallarının devlet tarafından kontrol altına alındığını göreceksiniz. Türkiye gibi bazı dünya ülkelerinde de karma ekonomik sistem uygulanmaktadır. Bu ekonomik sistem sayesinde endüstriler tamamen özel sektör tarafından kontrol altına alınıyor ve bazı işletmeler devlet tarafından yönetiliyor.
