Borsa ile yakından ilgilenenlerin oldukça iyi bildiği Teorik Eşleşme (Te), borsada günün açılış seansı, İkinci seans öncesi ve ayrıca borsa kapanış seansı sırasında, fiyat belirleme ve bir sonraki seans için emir toplama adına gerçekleştirilen faaliyetleri kapsamaktadır. Emir toplama ve fiyat belirleme faaliyetlerine verilen isimlendirme ise (Te)’dir.

Pay Piyasası ve Hisse Senedi İşlemleri İçin Teorik Eşleşme

Teorik Eşleşme, günün ilk seansı olan açılış seansından önce 15 dakika boyunca uygulanan emir toplama ve fiyat belirleme işlemi ile başlar. Bu işlemler, tam iş günleri içerisinde Pazartesi ile Cuma günü arasında gerçekleşen her pay piyasası işlem günlerinde, her sabah tekrar edilir. Gün içi seanslarda, Devre Kesici adı verilen ve %5 değer kaybı yaşanan durumlarda da stop-loss sağlanabilmesi için tek fiyat uygulamasına yer verilen hisse senetleri adına, yine seans bitene dek Teorik Eşleşme uygulaması çalışır ve tek fiyattan işlem gerçekleştirilir. Bu süreç, %20 kayıp oranı sağlanana dek sürdürülebilir ve toplamda %20 kayıp yaşayan hisseler, günün kalan kısmında devre kesici işlemi sebebi ile Teorik Eşleşme fiyatlandırması tek fiyat bandında işleme alınır.

Üstte bulunan resimde gösterilen kısımda denge fiyatı görüntülenmektedir. İlgili saat aralığında bu kısma bakıldığında df= denge fiyatını df alış miktar : alışa yazılı lot sayısı df satış miktar= satışa yazılı lot sayısını göstermektedir.

Borsada Emir Toplama ve Fiyat Belirleme Hangi Saatlerde Uygulanır?

Pay piyasaları olan borsalarda, emir toplama ve fiyat belirleme işlemleri, belirli saatler arasında oluşturulur ve bu saatler dışında böyle bir çalışmaya yer verilmez. Emir toplama ve fiyat belirleme politikaları belirlendikten yani Teorik Eşleşme sağlandıktan sonra, tam gün süreli işlemlerde seans boyunca sürekli işlem yönergelerine göre takip gerçekleştirilir, yapılan arz ve talebe göre fiyat değişikliği uygulanır.

Borsada emir toplama saatleri;

• Açılış Seansı için 09:40’tan, 09:55’e 15 dakika,
• Kapanış Seansı için 18:01’den, 18:05’e 4 dakika,

Borsada fiyat belirleme işlem saatleri;

• Açılış Seansı için 09:55’ten, 10:00’a 5 dakika,
• Kapanış Seans için 18:05’ten, 18:07’ye 2 dakika,

Boyunca sürdürülmektedirler.

Borsada Te Nasıl Hesaplanır?

Borsada (Te) hesabının yapılması, çeşitli emirlerin bir araya getirilmesi ile mümkün olabiliyor. Bu hesabı yapmak için açığa satış emirleri, dengeleyici emirler, piyasa emirleri ve limit emirleri kullanılıyor. Seans açılışı sırasında, seans kapanışlarında ve devre kesici uygulamasının devreye girdiği andan itibaren uygulanan tüm bu emirler, Teorik Eşleşme fiyatlandırılması üzerinde doğrudan etkili oluyorlar. Peki, Borsada Te nasıl hesaplanıyor? İşte cevap ve örnek;

Talep edilen hisse senedi fiyatı 10 TL, alıcı adedi 20.000 ve satıcı adedi 100.000 kişi. Aynı hisse senedinin fiyatı 9.99 TL’ye gerilediğinde, alıcı 60.000 kişi olduğunda dahi ‘’Te’’ fiyatı 10 TL olacaktır. Eğer aynı esnada satışta yer alan 20.001 adet 9.99 TL’den fiyatlanmış olsaydı, bu durumda (Te) fiyatı da 9.99 TL olarak değişecekti.

Teorik Eşleşme fiyatlandırılması yapılırken, hisse senedinin anlık değerinde tavan ve taban marj fiyatlandırması, +3% veya -3% şeklinde uygulanmaktadır. Bu da 10 TL’lik bir hisse senedi için teorik eşleşmenin düşüş esnasında 9,70 TL yukarı yönlü olarak ise 10,30 TL olarak belirlenmiş olması demektir. Aynı hisse senedinin günlük tavan ve taban tutarı ise tavan 12 TL, taban 8 TL olarak gerçekleşir. Bu durumda etkili olan faktör, hissenin gün içi hareketinin tavan ve taban olarak %20’nin üzerine çıkamamasıdır.

Teorik Eşleşme Nasıl Görülür? Nereden Görülür?

Teorik eşleşme fiyatlamaları, borsa hizmeti aldığınız aracı kurumun yazılımı sayesinde görülebilir. Genel anlamda (Te) fiyatları, ücretsiz olarak sunulmamaktadır. Borsa işlemleri esnasında görülebilen fiyatlardan ziyade, sabah açılış seansı öncesinde uygulanan ve akşam kapanış seansından sonra gerçekleşen bu fiyatlamalar için ücretli yazılım ya da aracı kurum tarafından hediye edilen araçlar kullanılmaktadır.

Fxplus veya Matriks gibi uygulamalar aracılığı ile teorik eşleşmeler takip edilebilir. Bunun için bu platformlarda yer alan denge fiyatı kısmını aktif ederek borsa açılışına 15 dakika kala yani 09:40'da ve saat 18:01 den başlayarak 4 dakika boyunca eşleşme fiyatlarını görüntüleyebilirsiniz. Bu fiyatlara bazı yatırımcılar eşleşme fiyatı bazı yatırımcılar ise denge fiyatı diyebilirler. Denge fiyatı oluşumunda o an hisseye yazılan alış emri ve satış emirleri karşılaştırılır, hissenin hangi fiyattan alışda mı satışta mı açacağı açılış öncesinde yatırımcılar tarafından görüntülenebilir. Hisse senedi alım-satımı yaptığınız firmalarla konuşarak ücretsiz fxplus veya matriks uygulaması edinebilir ve bu sayede ücretsiz olarak eşleşme fiyatlarını takip edebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için hisse senedi komisyon oranları makalesinden ulaşabilirsiniz.