Özellikle iktisat bilimleri ile ilgili eğitim görenlerin sıklıkla karşılaştığı bir varsayım olan Ceteris Paribus nedir? Ceteris Paribus, ekonomi için oldukça faydalı olduğu düşünülen bir teoremdir. Ceteris Paribus, farklı ekonomik değişkenlerin, ekonomik güçler ile olan ilişkisini basitleştirmek ve anlamak için yardımcı olur.

Ceteris Paribus Nedir?

Ceteris Paribus, talep, arz ve farklı birçok ekonomik kavramın anlaşılması için kullanılan bir teoremdir. Ceteris Paribus latince kökenli bir ifade olup, Türkçeye tam olarak ‘’sabit kalan diğer tüm şeyler’’ anlamı ile çevrilebilir. Ekonomi dışında da birçok parametre için kullanılabilen bu teorem, ekonomi için etkisi araştırılan parametre dışında kalan tüm parametrelerin sabit kalması ile çalışır. Bu varsayımda, etki alanı içinde olan parametre için farklı değişkenler kullanılırken, bağlantılı ve diğer tüm parametreler için sabit oldukları varsayılarak hareket edilir.

İktisat için Ceteris Paribus’un Önemi

Ekonomi ve iktisat söz konusu olduğunda, Ceteris Paribus son derece önemli bir teorem olarak, bu alandaki önemini koruyor ve uzun yıllar da koruyacak gibi duruyor. Küçük bir örnek vermek gerekirse, gerçek hayatta çalıştığınız şeyin sonucunu ve bu sonucun sizleri, hayatınızı, kararlarınızı nasıl etkileyebileceğine, değiştirebileceğine dair hesap kitap yapamıyorsunuz. Bununla birlikte, hesap kitap yapmaya çalışsanız dahi, yapacağınız hesap için çevresel etkenleri izole edemiyor ya da sabit tutamıyorsunuz. İşte Ceteris Paribus, ekonomi için bu durumu tersine çeviriyor ve tam da bu noktada devreye girerek, araştırmaya söz konusu olan etken için çevresel faktörleri adeta izole ediyor ve sabit tutuyor. Bu varsayım üzerinden hareket ederek, araştırılan konunun karar verme sürecine etkisi, ekonomik sonuçlarına yönelik varsayımlar ve karar mekanizmasına ilişkin eğilimler saptayabiliyorsunuz.

Ceteris Paribus Örneği

Ekonomik ve iktisat için belirli parametrelere yönelik birçok hesap örneği vardır. Ancak, söz konusu varsayım olduğunda, bu alanda vazgeçilmez bir teorem olan Ceteris Paribus, sizlere tahmin edemeyeceğiniz veriler ve varsayımlar sunabilir. Konunun daha iyi anlaşılması adına, Türkiye iç piyasasında yaşanan ve gıda ile ilgili olan bir örnek sunmakta fayda var.

Örneğin, Türkiye’nin nüfusunun yoğunluğu ile birlikte, yaşam şartlarının zorluğunu düşünelim. Bu zorluk esnasında, insanların en sık tükettiği et türlerinden biri olan dana eti zamlanmış olsun. Bu durumda, insanların dana etine olan taleplerinde, miktar olarak azalma gözlemleneceği kesindir. Bu ifade ile birlikte, Ceteris Paribus, yani diğer her şeyin sabit kalacağını varsayalım ve sığır eti dışında hiçbir parametrenin değişmediğini düşünelim. Bu varsayım ile birlikte, Ceteris Paribus, o mala olan talebin azalması ya da artması incelenebilir ve mümkün hale gelir.

Eğer ekonomide her şey sabit fikrini savunmaz ve Ceteris Paribus teoremini kullanmazsanız, bu durumda bir değişkenin, diğer bir değişken üzerindeki etkisini, arz ve talep yasasını değerlendiremezsiniz. Örneğin, dana eti örneğinde olduğu gibi diğer değişkenleri sabit bırakmak yerine tavuk, balık ve hindi etlerinin ucuzlamasını baz alırsanız, bu durumda dana etine olan talep iyice azalacaktır. Aksi gibi diğer et ve et ürünlerine zam gelmesi, dana etinin satışlarının artmasına sebep olur.

Ne Zaman Kullanılır?

Vermiş olduğumuz örneklerden de yola çıkarak, gayet net bir şekilde söylenebilir ki, Ceteris Paribus, bir etken üzerindeki arz, talep yasalarını, sonuç mekanizmalarını incelemek ve varsayımlar ortaya atmak için oldukça önemli bir ekonomik varsayımdır. ‘’Ceteris Paribus ne zaman kullanılır?’’ şeklinde soruyorsanız, bu varsayım ya da düşünce biçiminin, ekonomik olarak ölçülebilen bir parametre ve bir etken üzerinde, anlık değişim kararları almadan önce değerlendirme yapmak ve uygulama kararı almak için kullanılması gerektiği söylenebilir. Bu sayede, gerçek hayatta olmamış ama olma ihtimali yüksek olan değişkenler için daha önceden önlem alınmış ve buna göre karar verilmiş olunur. Ekonomi kanallarında sıklıkla duyduğumuz GSYİH kavramını sizler için açıkladık. İlgili makaleye buradan ulaşabilirsiniz.